10 – RADYASYON
- Nükleer radyasyon nedir?
Radyasyon çeşitlerinden biridir ve insan sağlığı açısından en zararlı olanıdır. Genel özelliği molekülleri parçalayacak enerjiye sahip olmasıdır.
- Nükleer radyasyon neden tehlikelidir?
Çünkü vücudumuzdaki molekülleri parçalar. Hücrelerimizdeki DNA molekülleri parçalandığında kanser olma riskiyle karşılaşırız. Radyasyona maruz kalma durumu genetik mutasyonlar, doğum sakatlıkları, kanser, lösemi, bağışıklık, kardiyovasküler sistemlerinde düzensizliklerle bağlantılıdır.
- Radyasyon nasıl oluşur?
Sabit olmayan atomlardan oluşan radyoaktif maddeler, sabit atomlara dönüşürken bir çözüme meydana gelir. Bu çözünmeye radyoaktif çürüme de denebilir. Radyasyon da bu sırada yayılır.
- Radyoaktivite nedir?
Bir maddenin radyoaktifliği, maddenin içinde bulunan atomların ne kadar parçalandığıyla bağlantılıdır. Maddedeki radyoaktivite çok fazlaysa, maddeye de çok radyoaktif denir.
- Kaç çeşit radyoaktif atom vardır?
Radyoaktif atomların üç çeşidi vardır: gama, beta ve alfa. Bunlardan, gama, çok daha fazla enerjiye sahiptir. Beta, inanılmaz hızlıdır ve çok küçük elektronlardan oluşur. Alfa ise çok hızlıdır ve daha büyük partiküllerden (iki proton, iki nötron) oluşur.
- Gama, beta ve alfa’nın etkileri nasıldır?
Alfa en fazla, gama en az ‘yıkıcı güce’ sahiptir. Buna rağmen alfa, fazla yol alamaz, çünkü çok çabuk enerji tüketir. Mesela alfa partikülleri cilde ya da bir kağıda nüfuz edemez. Fakat, vücut dışında o kadar tehlikeli olmasa da, vücudun içerisinde birçok tahribata yol açar ve karşılaştığı her şeye zarar verir: DNA, hücre zarları… gibi. Gama ise vücudun içerisinde dolaşır ama bir yere yerleşmesi ihtimali küçüktür.
- Radyasyon dozu nedir?
Radyasyon dozu, radyasyonun vücuda verdiği enerji miktarıdır. Radyasyon vücuda girip, dolaştığında vücut belli bir radyasyon dozu alır. Alfa vücuda yüksek dozda rasyasyon verir, gama ise vermez.
- Radyoaktif kontaminasyon (kirlenme) kaça ayrılır?
Radyasyona maruz kalma riski iki kategoriye ayrılır; Vücudun dışından gelen radyoaktif unsurlar nedeniyle oluşan dışsal radyasyon.
- Kontaminasyonla nasıl başa çıkılır?
Radyoaktif unsurlar her yerde olabilirler: tozlarda gıdalarda, mobilyalarda, insanlarda… Dışsal kirlenmede yıkayarak temizleme gerçekleştirilebilir; fakat içsel kirlenme daha büyük bir problemdir. Hem alfa riskli bir radyasyondur, doğru müdahale gerektirir; hem de vücudu arındırmak çok daha zordur.
- Güvenli doz limiti nedir?
Güvenli doz diye birşey yoktur. Ayrıca Güneş ve Dünya düzenli olarak radyasyon verdiğinden herkes belli bir radyasyon dozu alır. Güvenli limiti belirlemek oldukça güçtür. Yine de kendimize aşılmaması gereken bir limit belirlemeliyiz. Mesela herhangi biri günde 100 mikrosievertiten fazla radyasyona maruz kalırsa, daha fazla radyasyon almaması gerekir. Yüksek dozda radyasyon anında sağlık problemleri ve hatta ölüme yol açabilir. Düşük dozdaki radyasyon ancak uzun dönemde ortaya çıkar. Radyoaktif maddeler vücutta uzun süreyle hapsolur ve radyasyon yaymaya devam eder.
About The Author
