Maden mühendisleri kömür, elmas, altın ve daha pek çok madenin toprak altından ya da yerkabuğunun derinliklerinden çıkarılmasıyla uğraşırlar. Maden sahalarını saptamak için, jeolojik ve topografik etütler yaptırır, olası maden sahalarından örnekler aldırır, çeşitli kimyasal analizlerin, kimya ve jeoloji mühendislerince yapılmasını sağlar ve düzenlenen raporları jeoloji mühendisleriyle değerlendirir. Maden yataklarının yerini, rezerv ve miktarını, etrafını saran tabakaların cinslerini ve özelliklerini saptar. Yeraltına inen derin maden kuyularının açılması ve bu kuyulardan maden damarına giren galerilerin sürülmesi maden mühendislerinin sorumluluğundadır. Maden işçilerini madene indirip çıkarmak, cevheri galerilerden kuyuya taşımak, kuyuya taşınan madeni yukarı çekmek için kullanılan taşıma ve kaldırma makineleri; yeraltında bulunan suyu denetim altında tutmak için pompalar ve madene sürekli temiz hava gönderebilmek için de vantilatörler kullanılır. Üretim yöntemlerine, maden yatağının karakterine, tipine ve büyüklüğüne göre kullanılacak makine ve teçhizatın tipini maden mühendisleri belirler.
Önceleri maden mühendisliğinin bir alt dalı olarak gelişen jeoloji mühendisliği ve petrol mühendisliği günümüzde bağımsız mühendislik dalları haline gelmiştir.
Maden mühendisi olmak isteyen bir kişinin üst düzeyde genel yeteneğe, yöresel farklılıklara uyum sağlayabilecek, yer altı ve yüzey çalışma koşullarına dayanabilecek, ayakta, oturarak ve eğilerek çalışmaya uygun fiziki yapıya sahip, düzenli ve titiz çalışma alışkanlığında olmaları gerekmektedir.
Maden mühendisleri, Eti Holding, Karadeniz Bakır İşletmeleri, Türkiye Demir – Çelik İşletmeleri gibi metal madenleri işleten kamu kurumları ve bunlara bağlı müesseselerde, Türkiye Kömür İşletmeleri, ve Türkiye Taşkömürü Kurumu gibi kömür madenleri işleten kamu kurumları ve bunlara bağlı müesseselerde, arama, sondaj ve değerlendirme faaliyetlerinin yapıldığı Maden Tetkik Arama Enstitüsü gibi kuruluşlarda, metal ve kömür madenlerini işleten özel sektöre ait çok sayıda şirkette, mermer ve yapı taşı üreten özel sektör şirketlerinde, endüstriyel mineralleri işleten kamu ve özel sektör kurumlarında, çimento ve kireç sektörüne hammadde sağlayan kamu ve özel sektör kurumlarında, kırmataş ve taş üreten devlet ve özel sektör kuruluşlarında, delme ve patlatma yoluyla yarmalar, karayolu yapımı, sualtı sıkıştırmaları, barajlar, kıyı doldurma vb. faaliyetlerde bulunan kurum ve kuruluşlarda, maden hammaddeleri ithalat, ihracat ve pazarlama şirketlerinde, maden makineleri pazarlama şirketlerinde, maden işletmelerine malzeme ve yedek parça temin eden şirketlerde, Devlet Planlama Teşkilatı gibi planlamacı kurumlarda çalışabilirler. Bunlara ilaveten özellikle yönetim faaliyetlerinde ağırlıklı olarak maden mühendislerinin çalıştırıldığı ulusal ve uluslar arası kurum ve kuruluşlar da mevcuttur.
Maden mühendisi olabilmek için üniversitelerin mühendislik fakülteleri, mühendislik – mimarlık fakülteleri ve maden fakültelerinin “Maden Mühendisliği” bölümünden mezun olmak gerekmektedir.